Ở Việt Nam, khi nhắc đến Khánh Hòa mọi người thường nghĩ ngay đến tổ yến hay yến sào. Yến sào là nước dãi của con chim yến nhả ra để tạo thành tổ. Yến sào là một trong những món cao lương mỹ vị mà trước đây chỉ vua chúa mới được ăn bởi hàm lượng dinh dưỡng cực kỳ giá trị của món quà thiên nhiên này. Cùng đọc bài viết dưới đây để tìm hiểu về tổ yến cũng như công dụng và cách dùng hiệu quả nhất cho sức khỏe.

1. Tổ yến là gì?

Tổ yến được xếp vào danh sách các món cao lương mỹ vị, thời xưa chỉ được xuất hiện trong hoàng cung, là món ăn dành cho vua chúa. Tuy nhiên, với thời buổi hiện nay thì tổ yến được sử dụng rộng rãi hơn và rất nhiều người được biết đến giá trị dinh dưỡng của nguồn thực phẩm này.

Tổ yến hay còn được gọi với cái tên khác là yến sào, chính là nước dãi mà chim yến nhả ra để làm tổ. Những người thợ đi lấy yến sào thường tìm thấy tổ trên các vùng vách đá hay hang động, tại nơi có sự xuất hiện của chim yến.

Theo rất nhiều nghiên cứu, trong tổ yến có hàm lượng giá trị dinh dưỡng cao, giàu protein. Tổ yến thô là dạng tổ yến được lấy trực tiếp từ trên vách núi hay hang đá xuống và chưa qua bất kỳ công đoạn xử lý nào, vẫn còn chân tổ, lông và đôi khi có cả bụi bẩn.

Khác với yến thô, yến sào được những người dân làm yến sau khi thu hoạch về sẽ đem sơ chế sạch sẽ, làm lông và loại bỏ chân tổ. Việc yến sào được làm sạch trước khi đến tay người dùng vừa giúp tiết kiệm thời gian lại đảm bảo quy trình làm sạch đạt tiêu chuẩn. Yến sào thiên nhiên được đảm bảo hoàn toàn về giá trị dinh dưỡng, khác hẳn với các loại tổ yến được nuôi trong nhà.

Yến sào xuất hiện và được sử dụng nhiều ở các nước như Nhật Bản, Việt Nam, Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Triều Tiên,… Món ăn từ yến sào được coi là Bát Trân – một trong những món ăn đắt đỏ và xuất hiện tại Trung Hoa cách đây tới hơn 400 năm.

Do tính chất nguy hiểm trong quá trình khai thác tổ yến vì phải ra các đảo có chim yến sinh sống để lấy tổ và do yến sào khan hiếm mà đây là món ăn đắt đỏ.

2. Thành phần dinh dưỡng

Sở dĩ yến sào từ xa xưa đã được xếp vào hàng Bát Trân là những món ăn cao lương mỹ vị là vì việc khai thác khó, số lượng khan hiếm và còn vì giá trị dinh dưỡng cao. Thành phần dinh dưỡng có trong yến sào cực kỳ hiệu quả đối với việc bồi bổ sức khỏe và tăng cường sức đề kháng cho con người.

Theo các số liệu đã nghiên cứu về yến sào, trong tổ yến có nhiều thành phần với hàm lượng dinh dưỡng cao như các nguyên tố hiếm, 18 loại acid amin quan trọng,… Cụ thể như sau:

• Chứa Acid Silic và Tyrosine chiếm tới 8,6%. Đây là 2 thành phần quan trọng có trong tổ yến giúp kích thích quá trình sản xuất hồng cầu và hồi phục sức khỏe nhanh chóng.

• Thành phần protein chiếm 50 – 60% thành phần trong tổ yến và chính là nguồn năng lượng giúp cơ thể phát triển, duy trì hoạt động.

• Yến sào có tới 18 loại acid amin cực kỳ thiết yếu cho cơ thể như: Aspartic acid 4,69%, Serine, Phenylalanine, Valine, Arginine, Leucine,…

• Yến sào còn chứa các khoáng chất cực kỳ tốt cho sức khỏe như Cu, Zn, Br, Mn,…với hàm lượng lớn. Ngoài ra, yến sào còn chứa 1 số nguyên tố hiếm với hàm lượng nhỏ như Se, Cr,… Các nguyên tố và khoáng chất này giúp duy trì hệ thần kinh hoạt động hiệu quả, kích thích tiêu hóa, chống oxy hóa, rèn trí nhớ,…

• Prolin chiếm 5,27% là các chất giúp hồi phục mô, cơ, da và tế bào. Chống xơ vỡ động mạch duy trì huyết áp ổn định.

• Glucosamine có trong yến sào còn giúp hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp. Cải thiện tình trạng xương khớp bị thoái hóa do tuổi già.

3. Phân loại yến sào

Rất nhiều người lầm tưởng rằng chỉ có một loại tổ yến duy nhất được thu hoạch ngoài đảo hoang, khu vực có nhiều chim yến sinh sống. Tuy nhiên, yến sào được bán trên thị trường hiện nay được phân ra làm rất nhiều loại. Cụ thể như:

Phân loại theo nguồn gốc

Khi phân loại theo nguồn gốc của tổ yến trên thị trường hiện nay thường có 2 loại và cũng tùy vào nguồn gốc mà có giá thành, giá trị dinh dưỡng khác nhau. 2 loại với nguồn gốc khác nhau là yến đảo và yến nuôi.

Yến đảo hoang là loại yến người dân phải ra các đảo hoang có chim yến sinh sống để khai thác. Loại này thường khan hiếm về số lượng do tỷ lệ khai thác ngày càng nhiều. Tổ yến thường có hình dáng như chiếc chén, thân tổ dày, chân cứng.

Loại yến đảo dưới sự tác động của điều kiện tự nhiên nên tổ yến loại này cũng có giá trị hơn rất nhiều, có 2 loại yến đảo hoang chính là yến hàng và yến tổ đen, nhưng yến hàng là được sử dụng phổ biến hơn cả.

Yến nuôi trong nhà thường là nuôi loài yến Esculanta. Trên thực tế, người dân chỉ xây dựng lên các nhà nuôi yến để dụ yến vào làm tổ trong đó và khai thác tổ của chim yến chứ không bắt hay cho chúng ăn.

Yến sào nuôi màu trắng ngà, tổ to và dày hơn so với yến đảo. Tuy nhiên, chất lượng tổ phụ thuộc vào nguồn thức ăn khu vực chim yến sinh sống. Thu hoạch yến sào nuôi mỗi năm 1 – 4 lần.

Phân loại theo màu sắc

Ngoài việc phân loại theo nguồn gốc khai thác yến thì yến sào còn được phân loại theo màu sắc của tổ yến. Hiện nay, có các loại yến phân loại dựa trên màu sắc như huyết yến, hồng yến, bạch yến.

• Huyết yến: thuộc vào hàng cực phẩm với giá trị cao nhất trong các loại yến sào hiện nay. Huyết yến có màu đỏ tươi, cực kỳ hiếm, thu hoạch ít với tỷ lệ rất nhỏ.

• Hồng yến: Loại yến này có màu cam và cũng có giá trị dinh dưỡng, giá trị tiêu thụ không kém cạnh gì huyết yến. Theo thống kê số liệu thì mỗi năm huyết yến và hồng yến chỉ chiếm 10% sản lượng yến sào thu hoạch được trên thế giới. Màu hồng của yến sào càng đậm thì hồng yến càng có giá trị.

• Bạch yến: Đây là loại yến phổ biến mà chúng ta thường gặp trên thị trường hiện nay. Tần suất thu hoạch bạch yến nhiều hơn so với 2 loại yến sào trên và tỷ lệ thu hoạch cũng được nhiều hơn. Do vậy, bạch yến có giá trị kinh tế thấp hơn.